هنر ایرانی، یکی از غنی ترین مجموعه های میراث فرهنگی جهان می باشد که در بسیاری از صنایع دستی مردمان این مرز و بوم مشاهده می شود. در این آثار، از طرح های زیبایی همچون بته جقه استفاده می شود که زیبایی بی نظیری در هنرهای دستی ایجاد می کنند. طرح بته جقه در نقش های مختلفی چون قهر و آشتی، مادر و بچه، بته قشقایی و … رسم می شود. شما می توانید نمونه های این نقش زیبا را در صنایعی نظیر قالی بافی، پته دوزی، سرمه دوزی و ساخت تندیس مشاهده کنید.
بته جقه نمایانگر چه نمادی است؟
طرح بته جقه متناسب با هر زمان و مکان، می تواند نشانی از یک نماد منحصر به فرد باشد. در ادامه شما را با سمبل های مختلف این طرح آشنا می کنیم.
سمبل عدد چهار
هنگام طراحی بته جقه، دایره به چهار بخش مساوی تقسیم می شود. به همین علت می توانیم بته را نمادی از چهار طبع، چهار فصل و … بدانیم.
نشانه سرو سرافکنده
در میان درختان، سرو نماد درختی متواضع و فروتن می باشد که سر خم بته جقه، به این افتادگی اشاره می کند. از این برداشت می توانیم بته جقه را سمبل صبر در برابر ناملایمات زمانه بدانیم.
نماد تکامل
همانطور که می دانید در کشیدن بته جقه، از تقسیم مساوی یک دایره استفاده می کنیم. عده ای بته جقه را نماد تکامل دایره به این طرح مقدس تلقی می کنند.
سمبل خیالی از گیاه و طوطی مقدس هندی
به خاطر استفاده بته جقه در انواع پارچه ها و شال های کشمیری، نماد گیاه و طوطی مقدس هندی به بته جقه نسبت داده شده است.
*** بته جقه می تواند نشانه بانویی که چادر بر سر دارد، زهدان آفرینشگر و مرغی که سر در سینه خود فرو برده نیز باشد.***
انواع طرح بته جقه
بته جقه را متناسب با محل جغرافیایی و بر اساس مفهوم تقسیم می کنند. از نمونه های بته بر اساس مفهوم می توان بته جقه قهر و آشتی و مادر و بچه را نام برد. از طرف دیگر بته جقه هایی بر اساس محل جغرافیایی وجود دارد که می توان به بته کردستانی، بته کشمیری و بته کرمانی اشاره کرد.
| طرح های متنوع بته جقه | ||
| قهر و آشتی | میری | مادر و بچه |
| بته جقه اصفهان و تبریز | شاخ گوزنی | بته همدانی- کردستانی- هشت گلی |
| خرقه ای | قشقایی | بته دو قلو |
| بته بولوردی | جقه شاهی | بادامی |
| جقه پیزلی | بته کرمانی | |
طرح بته قهر و آشتی
بته جقه قهر و آشتی به این صورت می باشد که دو بته رو به روی هم و دو بته پشت به هم قرار دارند. این دقیقا به شکلی می باشد که دو نفر با یکدیگر در ناراحتی هستند و پشت به هم قرار گرفته اند. این طرح در رودوزی های سنتی ایران به کار می رود.
بته میری
طرح بته جقه میری همچون بته خرقه ای و بته ترمه ای می باشد. البته شکل آن به درخت کاج با اندازه ای کوچک تر نزدیک می باشد.
- طراحی بته میری به صورت صاف، راست و بدون انحنا می باشد.
- این نقش در قالی های روستای مالمیر در منطقه سربند استان مرکزی دیده می شود.
بته مادر و بچه، رایج در سوزن دوزی
از بته های متداول در سوزن دوزی و رودوزی های سنتی ایران می توان به بته مادر و بچه اشاره کرد.
- شامل دو بته بزرگ و کوچک
- نشانه عطوفت مادرانه، باروری و زایش
- قرار گرفتن بته کوچک در درون یا در کنار بته بزرگ
- معروف به بته کشمیری
بته همدانی یا کردستانی و یا بته هشت گلی
- معروف به بته هشت بته
- دیده شده در قالی های همدان و کردستان
- قرار گرفتن هشت بته به صورت جفت در یک قاب هندسی
- قرار گرفتن بته کردستانی به صورت صاف و ایستاده
- سر بته شبیه مرغی که سر آن به پهلو خوابیده
بته شاخ گوزنی
در قالی های متعدد ایرانی و شال های کرمانی، از بته جقه شاخ گوزنی بسیار استفاده می شود. سر این بته را به شاخ گوزن تشبیه کرده اند که پیچ و تاب های زیادی را دارا می باشد و به شکل یک اسلیمی، بته ها را به یکدیگر متصل می کند.
کاربرد نقش بته جقه
امروزه در هنرهای ایرانی، به وفور شما شاهد استفاده از طرح بته جقه می باشید که به طریقی زیبا از این نقش استفاده می کنند. کاربردهای طرح بته در زندگی امروزه عبارت اند از:
- زری بافی
- ساخت تندیس بته جقه
- کاشی کاری
- قالی بافی
- قلم کاری
- پته دوزی
- انواع دوخت روی پارچه اعم از سرمه و ترمه دوزی
ساخت تندیس بته جقه
شاید برایتان جالب باشد، اما از طرح های بته جقه در ساخت تندیس برای تجلیل از شخصیت های برجسته استفاده می کنند. در تولید تندیس بته جقه از متریال هایی نظیر فلز، ورق طلا و کریستال استفاده می شود که جلوه بی نظیری در طرح های بته ایجاد می کنند.
قالی بافی
یکی از کاربردهای اصلی طرح بته جقه در ایران، استفاده در صنعت فرش بافی می باشد. در بعضی از قالی ها، این طرح به شکل ساده به کار می رود و در برخی دیگر با تغییراتی همراه می باشد.
استفاده از بته جقه در پته دوزی
از کاربردهای دیگر طرح های بته جقه، در هنر پته دوزی می باشد. شهرهای سیرجان، کرمان و رفسنجان را مهد پته دوزی ایران می شناسند. از طرح های بته در کرمان، برای پته دوزی استفاده می شود و نقش های بسیار زیبایی روی پارچه ها طراحی می کنند. در زمان گذشته از هنر پته دوزی به عنوان روبالشتی، جلد قرآن و جانماز در جهیزیه نو عروسان استفاده می کردند.
سخن پایانی
طرح بته جقه، یکی از اصیل ترین نقوش ایرانی می باشد که در بسیاری از صنایع دستی ایران مشاهده می شود. بته از طرح های متعددی تشکیل شده که می توان به نقش بته میری، شاخ گوزنی، بته مادر و بچه، خرقه ای و بته کشمیری اشاره کرد. شما می توانید این نقوش زیبا را در صنایعی همچون قالی بافی، زری بافی، تندیس های بته و قلم کاری مشاهده کنید. اگر در جست و جوی مجموعه ای می باشید که از طرح های بته در محصولات خود استفاده می کند، به شما گروه تولیدی ثامن تندیس را پیشنهاد می کنیم. در این مجموعه انواع تندیس هایی نظیر تندیس بته جقه تولید می شود که می توانید برای تجلیل از همکارانتان تهیه کنید.
سوالات متداول
بته جقه از چه نقش هایی تشکیل شده است؟
بته جقه بر اساس محل جغرافیایی و مفهوم دارای طرح های متعددی همچون بته مادر و بچه، قهر و آشتی و بته قشقایی می باشد.
از طرح بته جقه در چه صنایعی استفاده می شود؟
از نقش های بته در صنایع قالی بافی، پته دوزی، کاشی کاری و ساخت تندیس به کار می رود.
